1. Yas Süreci Nedir?
Yas süreci, sevilen birinin kaybından sonra yaşanan duygusal ve psikolojik tepkiler bütünüdür. Yas yalnızca ölüm sonrası yaşanmaz; boşanma, iş kaybı veya ciddi sağlık sorunları gibi travmatik olaylar da yas sürecini tetikleyebilir.
Bu süreçte yaşanan duygular karmaşık olabilir ve zamanla değişiklik gösterebilir. Yas süreci kişiden kişiye değişse de, genellikle beş aşamadan oluşur.
2. Yas Sürecinin Aşamaları
Psikiyatrist Elisabeth Kübler-Ross tarafından tanımlanan “Yasın Beş Aşaması”, kayıp yaşayan bireylerin geçirdiği tipik süreçleri açıklar.
-İnkar (Şok ve Gerçekliği Reddetme)
- Kaybın gerçekliğini kabul etmek zor olabilir.
- Kişi, olayın gerçek olmadığına inanabilir ve duygusal olarak hissizleşebilir.
- “Bu gerçekten olmuyor.” veya “Buna inanmak istemiyorum.” gibi düşünceler yaygındır.
-Öfke
- Kişi, yaşadığı kayıptan dolayı kendine, başkalarına veya hayata karşı öfke duyabilir.
- “Neden ben?”, “Bu adil değil!” gibi düşünceler oluşabilir.
- Suçluluk ve pişmanlık hissi bu dönemde yoğunlaşabilir.
-Pazarlık
- Kişi, kaybı geri alabilmek için bilinçaltında pazarlık yapmaya çalışabilir.
- “Keşke daha fazla zaman geçirseydim.”, “Eğer farklı davransaydım, belki her şey değişirdi.” gibi düşünceler görülebilir.
-Depresyon (Çöküntü ve Üzüntü)
- Kaybın geri döndürülemez olduğu fark edildiğinde yoğun bir üzüntü ortaya çıkabilir.
- Enerji kaybı, ilgisizlik, umutsuzluk, uyku ve iştah değişiklikleri görülebilir.
- Bu aşama, yas sürecinin en zorlayıcı bölümlerinden biridir.
-Kabul
- Kişi, kaybı kabullenmeye başlar ve hayatına devam etmek için yeni yollar arar.
- Üzüntü devam edebilir ancak kişi artık kayıpla daha sağlıklı bir şekilde başa çıkabilir.
- Zamanla günlük yaşama uyum sağlanır ve olumlu anılar daha rahat hatırlanabilir.
3. Yas Süreci ile Başa Çıkma Stratejileri
Yas sürecini sağlıklı bir şekilde yönetmek, iyileşme sürecini kolaylaştırır. İşte etkili başa çıkma stratejileri:
-Duygularınızı Kabul Edin
- Üzüntü, öfke, suçluluk gibi hisler normaldir. Duygularınızı bastırmak yerine kabul etmek, iyileşme sürecinizi hızlandırabilir.
- Hislerinizi yazıya dökmek veya bir terapistle konuşmak, süreci anlamanızı kolaylaştırabilir.
-Destek Alın
- Aile ve arkadaşlarınızla iletişimde olun. Onlarla duygularınızı paylaşmak, yalnız olmadığınızı hissettirebilir.
- Profesyonel bir psikolog veya yas danışmanı ile çalışmak, süreci daha sağlıklı geçirmenize yardımcı olabilir.
-Kendinize Zaman Tanıyın
- Yas süreci kişisel bir deneyimdir ve belirli bir süresi yoktur. Kendinizi zorlamadan iyileşmeye izin verin.
- “Artık üzülmemeliyim.” gibi düşünceler yerine, doğal bir iyileşme süreci yaşadığınızı kabul edin.
-Günlük Rutininize Devam Edin
- Günlük yaşamınıza yavaş yavaş geri dönmek, kontrol duygusunu yeniden kazanmanıza yardımcı olabilir.
- Küçük adımlarla başlamak (örneğin her gün kısa bir yürüyüş yapmak) iyi hissetmenize katkı sağlayabilir.
-Sağlıklı Yaşam Alışkanlıkları Edinin
- Sağlıklı beslenme, düzenli uyku ve fiziksel egzersiz, ruh halinizi olumlu yönde etkileyebilir.
- Alkol veya aşırı kafein tüketiminden kaçınmak, duygusal sağlığınızı korumanıza yardımcı olur.
-Anılarınızı Değerlendirin
- Kaybettiğiniz kişiyle ilgili anılarınızı hatırlamak ve onunla ilgili güzel şeyleri paylaşmak, iyileşme sürecinizin bir parçası olabilir.
- Günlük tutmak veya hatıralarınızı paylaşmak, kaybınızı anlamlandırmanıza yardımcı olabilir.
4. Yas Sürecinde Stres Yönetimi İçin Etkili Teknikler
Yas sürecinde stres yönetimi, bireyin kendini daha iyi hissetmesine ve süreci daha sağlıklı geçirmesine yardımcı olabilir. İşte bazı etkili teknikler:
-Derin Nefes ve Meditasyon
- Nefes egzersizleri, stres seviyesini düşürmeye ve zihni sakinleştirmeye yardımcı olabilir.
- Meditasyon, zihinsel odaklanmayı artırarak kaygıyı azaltabilir.
-Fiziksel Aktivite
- Düzenli yürüyüşler, yoga veya hafif egzersizler endorfin salgılanmasını artırarak ruh halinizi iyileştirebilir.
- Açık havada zaman geçirmek, psikolojik rahatlama sağlayabilir.
-Sanat ve Müzik Terapisi
- Resim çizmek, yazı yazmak veya müzik dinlemek, duygularınızı ifade etmenin sağlıklı yollarından biridir.
- Sevdiklerinizle ilgili duygularınızı sanat yoluyla anlatmak iyileştirici olabilir.
-Pozitif Düşünce Alışkanlığı
- Yas sürecinde olumlu düşünmek zor olabilir ancak kendinize küçük hedefler belirlemek ve geleceğe yönelik planlar yapmak süreci kolaylaştırabilir.
- Olumlu anıları hatırlamak, yas sürecinde iyileşmeyi destekleyebilir.
5. Profesyonel Destek Ne Zaman Alınmalı?
Bazı kişiler yas sürecini kendi başlarına atlatabilirken, bazıları için profesyonel destek almak gerekebilir. Aşağıdaki durumlar yaşanıyorsa bir uzmandan yardım almak önemlidir:
- Yas süreci uzun süre devam ediyorsa ve günlük hayatı olumsuz etkiliyorsa
- Yoğun depresyon belirtileri (umutsuzluk, ilgisizlik, kendine zarar verme düşünceleri) varsa
- Kaygı bozuklukları veya panik ataklar yaşanıyorsa
- Uyku düzeni bozulmuşsa ve kronik yorgunluk hissediliyorsa
- Bağımlılık eğilimleri (aşırı alkol veya madde kullanımı) başlamışsa
